Als de schoonheid van kunst en de kracht van technologie bij elkaar komen
Amerpodia faciliteert een viertal cultuurhuizen in hartje Amsterdam. Samen willen zij een substantiële bijdrage leveren aan het culturele en maatschappelijke leven. De vier huizen vormen zo samen een krachtig collectief. In de Rode Hoed gaat het over politiek-maatschappelijke onderwerpen, in De Nieuwe Liefde over taal in de breedste zin van het woord. Het Compagnietheater is er voor de multidisciplinaire kunst, terwijl in Felix Meritis, dat in maart weer opengaat na een grote renovatie, geprogrammeerd wordt op de pijlers kunst, wetenschap, technologie en ondernemerschap. Directeur Clayde Menso vertelt over het belang van toegankelijke verhalen op het snijvlak van al deze thema’s.
Wat voor rol kunnen podia in de stad spelen om maatschappelijke impact te bereiken rondom een onderwerp als digitalisering?
“Voor ons is technologie en de rol die het speelt bij het oplossen van de vragen van de 21e eeuw een belangrijke pijler. Om dat te benadrukken is het onderwerp van het eerste festival waarmee we Felix Meritis openen op 20 maart, Artificial Intelligence (AI). Het festival heet Me, Myself and AI en we gaan kijken naar het nu, naar morgen en naar de toekomst. Omdat de meeste mensen zich denk ik wel bewust zijn van AI, maar niet hoe groot de impact op hun leven is. Daarin kunnen we samen met de gemeente optrekken.”
Hoe kan het festival dit duidelijk maken?
“We gaan AI op een speelse en optimistische manier onderzoeken met behulp van kunstenaars en wetenschappers. Het is 2020, AI is een feit, maar hoe kun je dat op een positieve manier inzetten zonder naïef te zijn? Want natuurlijk zitten er ook kanten aan waar we met elkaar op moeten letten. Neem bijvoorbeeld deep fake filmpjes. Regisseur Jordan Peele liet in 2018 al zien hoe gemakkelijk het is om een filmpje te maken waarin hij president Obama van alles laat zeggen. Op het festival kunnen bezoekers daarom zélf een deep fake filmpje maken. Waarin ze Poetin lieve woordjes laten fluisteren, of zangeres Cardi B de groeten laten doen aan hun kinderen. Het is ontzettend leuk om te doen, maar je ziet ook hoe ver deze techniek al ontwikkeld is. Daarmee is het dus ook een waarschuwing: welk nieuws is nog echt? Zorg dat je alert bent op mensen die deze technologie inzetten.”
Bewustwording is één ding, maar kun je er ook voor zorgen dat mensen daadwerkelijk wijzer de deur uit gaan? Dat ze weten wanneer iets fake is?
“Door met de technologie te spelen, moet je ook doorhebben hoe het werkt. Daarom organiseren we tijdens het festival een Hacking Lab. Daarin leer je hoe je ethisch kunt hacken: je leert software te herschrijven, zodat het vooroordeel- en stereotype vrij wordt. Dan moet je dus nadenken over vragen als: hoe doe je dat, maar ook: hoe is het er überhaupt in gekomen? En welke knoppen hebben we, als gelegenheidshackers, om aan te draaien? Pas als je je bewust bent van wat er kan, kun je verandering in gang zetten. Dan kun je vragen stellen aan software-ontwikkelaars, overheden, bedrijven, tech-giganten. Vertel eens, hoe zit het met deze knoppen in jullie programma’s?”
In de Rode Hoed programmeren jullie voornamelijk politiek-maatschappelijke onderwerpen. Hoe pak je een thema als digitale wijsheid daar aan?
“We duiken dan vooral wat dieper het onderwerp in. Bijvoorbeeld met het programma Het discriminerende algoritme, onder leiding van professor neuro-informatica Sennay Ghebreab, die uitlegt hoeveel impact een algoritme kan hebben als het alleen maar door een select en eenzijdig samengestelde groep ontwikkelaars wordt vormgeven. Zijn verhalen lopen uiteen van kranen in openbare toiletten die je niet herkennen omdat je een bepaalde huidskleur hebt tot zelfrijdende auto’s die je minder snel herkennen omdat je een andere vorm hebt of een andere kleur.”
Wat is een verhaal op het snijvlak van cultuur, wetenschap en technologie wat jou persoonlijk is bijgebleven?
“Vorig jaar was ik met de burgemeester en City Collective Amsterdam (een open collectief van progressieve Amsterdamse makers zoals platenlabel Top Notch, kledingmerk Patta, sociëteit Sexyland en museale landingplek OSCAM), op een missie mee naar New York in het kader van internationale samenwerking en kennisuitwisseling. Ik ontmoette daar de kunstenaar/wetenschapper Tavares Strachan in zijn atelier in Manhattan. Hij vertelde dat hij geboren was op de Bahama’s en opgroeide bij zijn oma. Ze hadden het niet breed en de enige manier om het eiland te ontvluchten was via de boekenkast van zijn oma, die gevuld was met talloze encyclopedieën. Hij las álles, van voor naar achter. Later werd hij kunstenaar en vertrok hij naar Amerika. Tavares hoorde daar verhalen die niét in de encyclopedieën van zijn oma stonden. Bijvoorbeeld het verhaal van Robert Henry Lawrence jr., de eerste Afro-Amerikaanse astronaut, die in 1967 overleed tijdens een crash met een testvlucht. Hij is helaas nooit de ruimte in geweest. Dit verhaal is onbekend bij het grote publiek, terwijl Tavares dacht: als ik dit had geweten als klein zwart jongetje op de Bahama’s, dan had mijn leven misschien wel een andere wending genomen. Hij vond het niet te verteren dat zoveel van dit soort onbekende, inspirerende verhalen, in vergetelheid raken.”
Tavares ging vervolgens zelf encyclopedieën maken met daarin deze onbekende verhalen. Heb je ze gezien in zijn atelier?
“Ja, hij heeft er nu vier af en hij wil er uiteindelijk negen maken. Ze zijn prachtig om door te bladeren. Ook heeft hij voor Robert Henry Lawrence jr. een gouden buste gemaakt en deze vervolgens in een zelfgemaakte sarcofaag geplaatst. Aan Elon Musk heeft hij vervolgens gevraagd of hij de sarcofaag van Robert Henry Lawrence jr. wilde lanceren in een baan om de aarde, zodat hij toch nog zijn ruimtereis kon maken. En dat is gelukt. As we speak, cirkelt de sarcofaag in een baan om de aarde. En omdat hij ook de jeugd bij dit verhaal wilde betrekken, heeft hij in New York op verschillende scholen bakens geplaatst. Elke keer als de sarcofaag de school passeert, licht het baken op.”
Dus ook kinderen leren zo dit onbekende verhaal kennen?
“Ja, het is zo’n mooi voorbeeld van inclusie, van verhalen vertellen die nog geen podium hebben en natuurlijk een hele slimme manier om technologie te verbeelden. Ik was echt blown away. Je snapt dat we druk bezig zijn om hem naar Nederland te halen.”
Dit verhaal overstijgt bijna het digitale, maar het maakt wel duidelijk hoe je de mogelijkheden van technologie laat zien en hoe je dat verweeft in storytelling.
“Klopt. Als de schoonheid van kunst en de kracht van technologie bij elkaar komen, gebeuren er mooie dingen. Ik kan niet wachten om Amsterdam hiermee kennis te laten maken.”
Dit interview verscheen eerder in het magazine Digitale Stad Amsterdam. Ik schreef voor deze publicatie meerdere artikelen en interviews over digitale privacy, digitale rechten en digitale ongelijkheid.
